YAMTUDE TOOÑANNGE MUM

Ƴamtude hakke mum.
(Diisodoosɗe) 

Toɓɓe keeriiɗe, dewrewe, taccirgol keeri toɗɗaaɗi, lunndoyankaagal, waasde diisnodiral ha dewreeje konngi lohtorɗi tekkina ngaal pelɓondiral'', diiso, diisnorɗo (diisneteedo)'',, kamɓe ɗiɗo ɓe ndenti ɓe mbiyaa diisnodiral. Holi kuɓondiral baawngal jaalaade ha diisnotooɗo waawa diisnaade ? Neɗɗo ina waawi wonde baaba galle, e nguun baabaagu makko tawa o wonaa diisnorɗo, waasde ma jogaade diisnorɗo; neɗɗo diisnotooɗo o wonata ko cemmboowo golle. Ƴamtugol hakke mum, mo laamu tooñi, walla neɗɗo ɓolo: mo wonaa laamuyanke so tawii tooñiima njahata ko galle dadiiɓe ngullitoɗa, ngaan saanga maa ɓe mbinndu ɓatakuru tooñɗo o, ɓe loska mo baddigal mon, so tawii ɓe nganndii ko o tooñɗo ɓe ƴetta kuugal ɓe pawa e dow makko. Sahaaji ni so tawii won ɗo tooñannge yotti ɓe nelda ɗiin ɓatakeeji fayde e ñaamooɓe ɓe, ɓe ngannduɗaa ko kañum en njogitii hakkeeji innaama aadee en to cuuɗi ñaawirɗi, (juge), caggal ɗuum omo waawi happande ma ko lelotoɗa e dummbirdu ekn. Kono anndu so tawii laawol yottinaama aɗa foti haaldeede e yoɓtude ngeen tooñannge. 

MO LAAMU TOOÑI:
Neɗɗo mo dadiiɗo tooñi ko hono noon ƴamtirta tooñannge mum, addude dalillaaji ɗi ina goongɗinira ƴamtirteeɗo tooñannge o, nde tawnoo ko daliilu laaɓɗo waawi laawɗinde oon mo sariya jogori rewneede e dow mum o, so wonaa ɗuum, so tawii ngoon wullaango ngullitiɗa to laamu so tawii wullaango ngo goonɗaani anndu anne so tawii gullanooɗo ina anndi hakke mum, walla o yaafaaki ma, anndu anne laawol ina yottima sibu kaa tuumɗo mo e ngoon wullaangop''. Enen afriknaaɓe ko ɓuri heen heewde en nganndaa hakke men e laamu, walla hakke mo leydi jojji e mum, nde tawnoo en caaktantaake geɗe dawrugol haa e jojjjanɗe ɓiyii leydanke e leydi mum ekn. Ina jeyaa eko addi caɗeele mawɗe e nder renndo men; sariyaaji laawɗinaaɗi e nder leydi, kuule jamiraaɗe e kuule ɗe njamiraaka tawa alaa ko ɓiyii leydanke anndi heen ! Ko huunde nde fotaani wonde. Mo Laamu tooñi tawa o anndaa no o ƴamtirta tooñannge makko, walla tooñaaɗo wonaa mo laamu tooñi tawa o anndaa no o ƴamtirta tooñannge makko, fof jeyaa ko e geɗe kaantorinɗe, ɗe potaani wonde. Kala waylo-waylo waɗi e nder ngenndi aayaoowo habrirde ngenndiiwo ina foti habrude waylo-waylooji ɗi laamu waɗi e nder ngenndi ekn. Geɗe dawrugol ɓesngu leydi ina foti tinde, fotde ko ɓe tinde ko, ɓesngu leydi fotaani humpeede geɗe dawrugol e nder ngenndi mum. Kala heen jaagorgal (k) kalfinaangal jeyi ngenndi angal foti tippitaade ngal daroo e darnde potal e nuunɗal. Teeŋti kalfinaaɗo aayaoowo ngenndi omo foti daraade e nuunɗal, ɓiɓɓe (ɓiɗɓe) ngenndi makko gooto fof yiytoo heen hoyre mum; gila to caaktugol kabaruuji geɗe nder-nderiije haa e caggal leydi fof, gooto fof habree e ɗemngal ngal nanata ngal. Nde tawnoo ko ɗuum addanta ɓesngu anndude tolno dawrugol ngenndi mum to yahrata, nde tawnoo dawrugol ina ɓosa sahaaji haa tolnoo e toɓɓe 70,7 sahaaji kadi ina waawi tellaade haa yottoo 30,1 ekn. Fawii noon ko e dawriyankooɓe ngenndi ekn. 

LUNNDIYANKOOƁE:

lunndiyanke darotoo ko darnde ɓamtaare ngenndi, wonaa firtaare ngenndi. Tuugnaade e geɗe dawriyankaagal, oon dawriyanke, so sahaa dawrugol ngol heedi, aan lunndiyanke anndi oon jooɗiiɗo e Gannginorde o ndeen gannginorde nde wonaa gannginorde makko oon Hoyreejo mawɗo leydi, sibu o taƴanaa ko happu, oon happu ina waawi fiilteede e ñalawma gooto, walla lewru wooturu, walla nih hitaande wootere ekn, waɗde kaan ɗoon mudda ka o taƴanaa aka waawi waylaade e nder sahaa gooto. So tawii dawriyanke a roŋkii jogitaade lannda-ma e jogitagol ŋarɗungol cemmbungol paama anne wutte maa hormo ina waawi fiilteede e ma nder ñalawma gooto sabu salaade ma kuule, walla yaltude sariya ngenndi. Sahaa nde dawrugol timmi (gasi) dentaangal dawriyankooɓe leydi ndii ina poti yantude e hoyreejo mawɗo leydi ɓe liggoo leydi maɓɓe, mbaasa teskaade sahaa dawrugol ngol, ngam miijtaade nguykaaji ekn, to peeje, to golle, kala ko ina ƴellita leydi ndii moni kala himmira ɗum, sibu oon lunndiyanke kimmiranɗo o miijoto, ñalawma maa ar kanko ne omo waawi laamaade leydi ndii. 

Kuɗol Ngenndiyanke Joob 

Commentaires

Posts les plus consultés de ce blog

Daaka Mantes la jolie

Tiitoonde: Taare Allah.

Yimre, Aamadu Bah dawriyanke SEN