Laamu leydi Senegaal
Ñalnde dewo 10 lewru duujal hitaande 2020
Nguurndam leydi Senegaal e ɓesngu mum, caggal nde ngu ñaw mboros naati toon hannde ko ine tolnoo e lebbi (lewbi) ɗiɗi, ɓesngu leydi Senegaal woni ko e kaaya-mbeeya mawɗo ngam dañde caɗeele ngonkaaji mum'en. Caggal nde laamu ngu waɗi eɓɓaande mum ngam surde yimɓe ɓe, ɓe njawnoraa ɗuum ɓe nguddi juulirɗe ɗe fof. Ɓe njamiri kala juulirde wonnde e nder leydi ndi yo udde mbele ɗum ko feere ɗo ko laaɓndal mbaɗten hay sinndo maa en njaabtongal yeeso?
Caggal surngo ngo Almameeɓe heewɓe ndañii heen caɗeele, teeŋti e nder ndakaaru wuro Laamorgo ngo, e diiwaan mum. Caggal suraare nde ɓe ndañdii caɗeele keewɗe e galleeji Diine ɗi min njuulat alaa on njuulata, mbele ɗum ko feere ngam haɗde ñaw koronaa nder leydi ndi ? Jaabtawol ngol ko haɗataa. Sibu mi ƴetti ko leyɗeele tuubakooɓe ɓe, ɓe ngaddi pinal mum'en e diineeji mum'en e nder leydi ndi, waɗde so ñaw mboros dañii doole e nder leydi ndi en mbiyat ndaw ko foti ndaw ko haani hay sinndo wonaa duwanaade leydi ndi ɗuum ,ko anndude peeje maɓɓe ɗee mbaawa daɗndude Senegaal e ɓesngu mum. So en teskiima farayse waɗii suraare ɓe maayraama ko ine tolnoo ujunnaaje noogaas e jeegom pawɗe innaama aadee, enen firti so tawii njaɓɓori-ɗen mboros o ko suraare tan firti ko haa jooni en kisaani tawo !
Peeje potnooɗe daɗɗeede ko ardii fof ɓe ngudda boowal laaɗe diwooje ngal, tawde wiyaa ko ñaw winndere-yankeewu; walla oon gadinooɗo addude ñaw o jaggee, o nawee to suudu safrirdu, galle makko fof suree ko ine tolnoo e balɗe sappo e ɗiɗi ha joyi ekn, ha hanndee tigi ɓesngu makko ngu wondaani e mboros. Caggal ɗuum keeri-ɗi fof nguddee wona alaa naatirgal e caltirgal. Ɓe cura yimɓe ɓe tawa wonaa e surngo hiiɗiingo, tawa gooto fof ine waawi yaltude yaha e haajuuji mum, kono tawa ine reenti kisal mum e kisal hoɗdiiɓe mum e ɓesngu mum.
Tawde yehii ha ɓe nganndii ɓe mboniraama, ɗeen peeje; gure mawɗe ɗe nganndu-ɗaa keɓaani tawo ñaw ngu, ɓe ƴeewana ɗumen peeje laawɗuɗe, ko wayno Koldaa Sigasoor (zuiganchor), e diiwaan fuuta ɓe mbaɗa heen gollorɗe ɓesngu leydi ndi ine liggoo heen daña heen, tawa faggudu leydi ndi yahraani caggal, ɗuum ɓuri koɓe ngitti maarooji e nebameeje ɓe ndokka yimɓe ɓe. Saɗa walla neɗɗo wallumo no o liggorii. Ɓe ngetoo yahde e gure fuuta he, ha e diiwaan kaasamaas o, nokkuuje ɗe ndeene no haanirta ni. Kono nde wonnoo ɓe ndewi ko e peeje tuubakiri, ɓe mbonni ko wonnoo daɗal leydi ndi, ɓe naŋtii e peeje tuubakooɓe. Nde wonnoo haa hannde en ndañaani jeytaare men haqoqinnde ɗuum ine woni sabaabu majjum !
Senegaal ko leydi lislaam-yankoori, uddugol jamaaji ɗi wonaa feere, ɗuum ko feere puuyɗo, so tawii laamɗo wonii juulɗo o haanaani wiyde yo jamaaji ngudde, sibu ko toon juulete Allah toree o rimɗina en e ngu ñaw mboros. Kono so tawii ko uddude jamaaji ɗi, ɗo potnoɗen ñaagaade Geno njaafnoɗen-mo o jaɓana en so en nguddii ɗon en njuumi ! Ronki neene mum muyni taani mum, kono ko adii uddugol ɗeen juulirɗe won ko fotnoo wonde hoyre laawol nde, uddude keeri-ɗi uddude bowal laaɗe diwooje ngal e yoga e nokkuuje ɗe nganndu-ɗaa ko tufɗe wonande njahaa-ngartaa hakkunde gure dowrowe ɗee ekn !
Ngu laamu Makki Sal ngu wiyetaake laamu ndowrowu, ngu wiyetee ko laamu doortowu, sibu ƴellitde ɓe ɗemngal jor-jokkewal ngal, hono wolof, e warde ɗemɗe keddiiɗe ɗe; caggal ɗemɗe jeegom teskaaɗe ko ɗemɗe ngenndiije koɗe jeegom : pulaar Soninke Manndee Seereere wolof joola ekn. Ɓe nanngii ɗemngal jor-jokkewal ngal ɓe keedtini ngal yeeso ngam yiɗde warde ɗemɗe keddiiɗe ɗe. So tawii kabaaru arii e nder leydi ndi kanko hoyreejo mawɗo leydi o foti ko tellitaade o haala e ɗemngal farayse o haaɗa ɗoon. So wonaa ɗuum so o haali e farayse o haali ɗemngal goɗngal ala-e-sago o haala pulaar. En njiyii gila nde ngu ñaw mboros ari ko teskiɗen hoyreejo mawɗo leydi ndi e jaagorɗe makko ɓe kaalata tan ko e ɗemngal jor-jokkewal ngal, ɓe kaalata e ɗemɗe keddiiɗe ɗe. Jaagorgal kalfinaangal ko fayti e cellal ɓalli ngal o haalata tan ko e wolof ɗemɗe keddiiɗe ɗe ɓe ngondaaka ɗum ni. Ɗemɗe jeegom keddiiɗe ɗe ndokkaa-ka fotde mum'en. Hay puɗɗe-puɗɗe ñaw ngu en njiyii gardiiɗo leydi ndi, nde o habrata yimɓe ɓe no ndeentorto ñaw ngu o haalatnoo ko e ɗemngal jor-jokkewal ngal. Jimoowo gooto o wiyi : ɓee ɓurnee ɓee njaasne heewi ko ko firtata dental.
Ko ɗuum saaki ngootaagu ñiɓinoongu e kawral.
Ine rokka en faamamuya wonde so tawii laamu leydi daraaki e potal walla e nuunɗal jommbaani jibinoya janngo caɗeele ɗe nganndu-ɗaa ine waawi jibinande hakkunde leƴƴi jiidunooɗi ngañgu ekn. Ine jeyaa ko addunoo caɗeele hakkunde Utu e Tutsi to leydi Ruwanndaa e hitaande 1994"" so en njiɗii mbiyen ko ɗuum addi hannde caɗeele e nder afrik haa jiidunooɓe ceerti kaɓti, jam natti hakkunde maɓɓe !
Laami Makki Sal alaa potal alaa. Ine haawi mi ɗo fowru wiyaa fowru tawa ndu waawa sonngude !
Kuɗol
Ngenndiyanke Joob mo Rabaat e taariindi Madiina Gunaas.
Commentaires
Enregistrer un commentaire