ADDU YIYANNDE MA

Ñalnde dewo 17 Duujal htnd 2020

ADDU YIYANNDE MA :

Mbele Farayse wiyde ɗum yaafiima ñamaale gonnooɗe hakkunde mum yoga e leyɗeele Afrik, ɗuum wonaano pelol (tommborde)? Sibu hannde Makki Sal siifondirii e laamu farayse, walla ine jogori siifondirde e maɓɓe ko fayti e kii lekki, ki farayse yuɓɓini ine jogori boomirde winndere nde, haa ɓura ko Koronaawiris boomi ko ! 

Ɓesngu afriknaaɓe mbaɗatmi eeraango ngam aduna hannde o ɓosngu mum ngo nattii enɗam, walla banndiraagal; en mbiyno potnooɗo toppitaade haɗa pergitte e lohre, so waɗtii boomde leñol mum walla leydi mum wonko jojji ɗoon ! En nganndaa haqiiqa pewnugol ɓe kii lekki, kono ine anndaa wonaa ɗo moƴƴi faaya !", ndeentoɗen no moƴƴi. Ine fellitaa ciiltugol aduna o, siiltirta ko e dille laamuyankaagal e pelɓondire bonɗe ! Hanki ngoyannoɗen ko baɗboniyankooɓe : to ladde, to gese, teeŋti e jihaadiyankooɓe tawooɓe yimɓe e nder ladde mbara ɗum, ɓee ɓe pella ɗum ekn » kono hannde ko laamuuji men wiyooɓe ko juulɓe ɓe jaati ngonti añɓe men ! Ɗo iwee waɗii ɗo fayaa woodaani. Kaawis e ndee Sahre dunaare tiimnde e halkaare mawnde !! 

TUMAAJI GAROOJI :

Tuma nde ƴiiƴam siiɓoto ƴiiƴam, tuma nde mbuha siiɓoto mbuha, tuma nde teew ñaamata teew, tuma nde ƴiye ƴakkondirta e koye mum'en. Mool-moolto; mbele yontaani penngitgol miijooji dowrowi ngam heɓɓitaade gila teɓɓitaade ine heƴa. Tumaaji garooji maa waɗ waylo-waylooji keewɗi, ɓurɗo tuma gonaaɗo o". Tuma nde yehi haa njiyɗen ndiyam waɗti yarde ndiyam. Kala heen geɗel jiidungel ngonka e goɗngel ngel fof maa waɗtu siiɓondirde e goɗngel ngel'' mbaɗɗen ko werlannde ngam rokkude joom'en hakkilanteeɓe ɓe mbaawa ɗum teskoraade ɗiin tumaaji garooji; sibu haala joofna ko e malu jeyaa. 

TESKO !

Tesko e nder balɗe cappanɗe nayi fof wonko kewata, tawa ko e kewe kese. Enen afriknaaɓe en ngontii mbarakon ladde kooƴaaɗo fof ko enen wottorto, kala peewnuɗo kaɓtorgal ko e men ƴeewndoto ngal, kala peewnuɗo lekɗe cafrorɗe ko e men ƴeewndoto, en mbaɗtaama daabaaji, fof ko sabaabunde laamɓe men, mo lamminɗaa fof ñaama heeñere ma woppumaa ɓolo ɓoccollo ! 

JOOM'EN GANNDE :

Jannguɗo afrik haa dañi ganndal fof baɗtande mum ko dogde ngam ŋakkere semmbe laamuuji men", joom'en gannde dowrowe ndogii tuddinoyiima yoga e leyɗeele ngam ligganaade ɗumen. Caggal duuɓi cappanɗe nayi annduɓe heewɓe mbaraama ngam kiiɗgol, e kalifaandi, ngam lañɗo fof tekkina bannge mum. Kala hannde jannguɗo haa dañi ganndal dowrowal baɗtande mum ko yahde caggal lesdi ngam daɗndoyde ganndal mum sibaabunde laamu ngu jaɓaani waɗde ko ine joƴƴina ganndo o !

Aynaaɓe, remooɓe, awooɓe, sañooɓe, waylooɓe

Ɓee fof ndogii naati e maaje ngam ƴeewoyde ko nguurniri ɓesnguuji mum'en. So won heen yottoyiiɓe, won heen kadi heddiima e ndiyam, won heen njehi ko e ceene haa maayi jinnaaɓe mum pawaani e mum'en yiytere ! Fof ko sabaabunde laamɓe afrik lañɗo fof tekkina bannge mum. Keblanoɗen janngo men sibu maale ɓamtaare ko dental e nanondiral, ndaroɗen piɓondiren aadi mo en pirtata, ndaroɗen, paamen ko e hare mawnde ngonɗen gooto fof yoo jooɗtoro ɗum, annda ciiltirɗe aduna o ko pelɓondire keddii heen;, ko pelɓondire annduɓe e alɗuɓe, kono kanje fof ɗe pawaa ko e dow waasɓe, sibu baasɗo jaggaa hanti ko dammuwol; kala pewnuɗo gollorgal ƴeewndotoongal ko e baasɗo. No mbiyɗen ni lañɗo fof tekkina bannge mo heedi o. En ngontii hoddiro ! 

Tumaaji garooji : ko boomaare mawnde woni yeeso, sibu waasde en jeytaare, haa hannde eɗen kuufnaa ɓoggi kalifaandi. Mi eeriima afriknaaɓe e mojobere wootere; teeŋti e leñol Fulɓe ngol yontii mojobere men wootere !!

Kuɗol

Ngenndiyanke Joob